İLKAY BİLKAY İLE KADIN FİLOZOFLAR
Neden kadın filozofları incelemek ihtiyacı duydunuz? Küçük bir istatistik yaptım ve filozof denilince akla hep eril bir kavram geldiğini farkettim. Hep erkek filozoflar biliniyor ve sanki tarihte hiç kadın filozof yokmuş gibi bir kanı vardı. Kişilere sorulunca bir tane bile kadın filozof adı söyleyemediler. Bende merak ettim ve bu konuda yazılan eserleri araştırdım ve çok az eser, araştırma olduğunu gördüm. Öncelikle ben merak ettim kadınlar felsefi alanda tarih boyunca ne tür bir yolculuk yapmışlar.
Ben de felsefe ile ilgili bir kişi olmama rağmen tarihte kadın filozofların isimlerinin çok az geçtiğini ve etkinlik açısından da erkek filozoflardan daha az etkin olduğu imajı uyanıyor. Bilinen ve adı filozof olarak anılan kadın filozoflarla ilgili olarak da inceleme yapıldığında kadın filozofların çağları içinde çok da ahlaklı olarak görülmediğine dair de fikirler bulunmakta. Siz bunu neye bağlıyorsunuz? Daha az etkin olmamışlar ama genelde eşleri ile yada hocaları ile çalışmışlar. Mesela Pisagor' u biliyoruz ama THEANO' yu bilmiyoruz. Pisagor' un eşidir ve onun ölümünden sonra okulun sorumluluğunu üstlenmiştir. Çalıştığı filozof olan karakterler eril olarak toplumda daha fazla önde oldukları için hanımefendiler genelde destekleyici pozisyonda kalmışlar. Yaşadıkları çağda hanımların eğitimi, hakları ve toplumdaki yerlerine tutunmalarını sağlamlaştırmaya çalışmışlar. Çocuk eğitiminde rol üstlenmişler. Aile birliğinin sağlamlığı üzerine ve toplumsal değerler üzerine çalışmışlardır.
Doğadaki dişil unsur gibi var olmuşlar ama daha naif ve dişil yönün pasif oluşu nedeni ile tarihe damga pek vuramamışlardır.
Bazı dönemlerde kadın bulunduğu çağda evde ve aile birliğinin içinde toplumsal alanda pek rolü yok. Ama felsefe ile uğraşan fi lozof olan hatta toplum önünde söylevler veren kültür merkeziaçan kadınlar erkeklerle birlikte toplumsal hayatta çok iç içe oldukları için kötü gözle bakılmış ve onaylanmamışlar. Toplantılara katılan yemeklerde boy gösteren kadın o zamanın değer anlayışına göre hayat kadını ile eş tutulmuş.
Peki kadın fi lozofl arla ilgili olarak bizim bilgi edinebileceğimiz referans kaynaklar önerebilir misiniz? Kadın fi lozofl ardan hiçbirinin yazmış olduğu kitabı var mı? Aslında çok az var biz pek çoğunu erkek fi lozofl arın eserlerinde öğreniyoruz.
Mesela Platon eserlerinde (SYMPOSİON eserinde) hocası Sokrates'i konuşturuyor ve oda hocası Diotima' dan bahsediyor. Sokrates Diotima'nın nutuklarındaki fi kirlerini öğrencilerine aktarıyor.
Aynı şekilde K s e n o p h a n e s ' i n ( S O K R A T E S ' T E N ANILAR) adlı e s e r i n ' d e filozof ASPASİA' dan bahsedilmektedir. Aspasia' da Sokrates' in hocam dediği; öğrencilerini danışmanlık yapmaları için hocasına gönderdiği ve çok değer verdiği bir fi lozoftur.
Sufi kadınlar adlı eserde Sufi Kadınlardan Nur-i Nisa İnayet Han'dan söz ediliyor ayrıca Mevlana'nın manevi kızı Kimya Hatun'dan. İkiside babalarının felsefe okullarında hem öğrenci hemde hocalık yapan bilgelik patikasında yürüyen kişilerdir.
I N G E B O R G GLEİCHAUF'un KADIN FİLOZOFLAR TARİHİ eseri var tarihi çağlara göre o dönemlerde yaşayan hanımefendileri ve çalışmaları bu eserde etrafl ıca bir şekilde anlatılmış
18.yy.dan sonra daha çok yazılı eser bırakan hanım efendileri görüyoruz.
En tanınan kadın fi lozofl ar kimler? Helena Petrovna Blavatsky – Hypatia – Hannah Arendt – Simone de Beauvoir – Delia Steinberg Guzman
Sizin kişisel olarak en etkilendiğiniz kadın fi lozof kim? HIPPARCHIA
Neden? HIPPARCHIA; } Dünyanın ilk “özgürlüğü savunan ve özgür yaşayan” kadınıdır. } Kynik okulundan sayılıyordu. Kynizm, g e r e k s i n i m s i z l i k öğretisini temsil eder. } Ailesine karşı durarak ailesinin Crates'in yoksul ve ona hiçbir şey veremeyecek bir kişi olması iddialarını Crates'e duyduğu gerçek bilgelik aşkı ile çürütmüş ve onunla birlikte olmuştur. Kynik akımda eşi ile birlikte yer almış pek çok hanımefendiye örnek olmuş ve çocuklar yetiştirmiştir. } Evlilik, hastalıklar ve üzüntüler ve ölen kişilerin ardında kalanların mahrumiyetleri üzerinde çalışmıştır. Pek çok tragedya ve felsefi kitaplar yazmıştır.
Günümüzde kadın fi lozof olmak mümkün mü? Pratik faydaları var mıdır? Günümüzde değil kadın fi lozof, fi lozof olmak oldukça güçtür. Çünkü felsefeye bakış tarihteki örneklerden çok geriye düşmüştür. Felsefe teorik olarak algılanmaktadır. Düşünceden eyleme geçirilememektedir. Bayanlar ve baylarda felsefe ile temas ettiklerinde aileleri tarafından ve toplum tarafından eleştiriliyor.
P e k ç o k hanımefendi babaları ve eşleri tarafından maddi haklarından yoksun bırakılmakla tehdit edilmektedirler. Felsefe ile ilgilenen kişi inançsız ve daha da çok ilgilenirse toplumdan uzak bir kişi olarak algılanmaktadır.
Bu konuda son olarak vermek istediğiniz mesaj nedir? Aslında konu kadın yada erkek değil fi lozof olmaktır. Bilgelik patikasında yürümek tarihteki pekçok örnek kişiden beslenmek ve öğrendiklerini eylem olarak hayatında uygulamaktır. Felsefeci düşünür ama fi lozof olan uygular. Filozof olan kendini yönetir ve toplumdaki pekçok sıkıntıya karşı söz söyler ve danışmanlık yapar. Öğrenciler yetiştirir. Toplumsal değerlerin düşmeden yükselmesi ve geleceğe taşınmasında öncü olan kişidir. Tüm zorluklara rağmen tarih sahnesinde bu konuda mücadele eden hanımefendiler ve beyfendiler olmuştur. Biz onların mirasına oturmuş bulunmaktayız. Bize düşen tarihsel görev ise öncelikle bu mirasa sahip çıkmak ve geleceğe aktarmak için köprü olmaktır. Tabiki zorluklar olacaktır ama bu zorluklara göğüs gerecek cesur kahramanlara ihtiyaç vardır.
Bize bu zamanı ayırdığınız için ve bilgiler için çok teşekkür ederiz. Asıl ben bana bu fırsatı verdiğiniz için teşekkür ederim.
Röportaj: Semra ŞEN